Saparmurat Niyazov had een ongelukkige jeugd, zijn vader sneuvelde in de tweede wereldoorlog, en zijn moeder en broers stierven in de aardbeving die Asghabat in 1948 in puin legde. Niyazov was wees op zijn achtste. Het zou een verklaring kunnen zijn.
Hoewel Tukmenbashi in 2006 aan een hartaanval overleed, kom je hem nog overal tegen. Zijn twaalf meter hoge standbeeld op de boog van neutraliteit is dan wel verbannen naar een buitenwijk en torent niet meer hoog boven Asghabat uit, maar in heel het land struikel je nog steeds over de gouden standbeelden van de man.
8 jaar na zijn dood weten ze in Turkmenistan nog steeds niet goed wat ze met de vader der Turkmenen aan moeten. Dat de man zo zot als een achterdeur was, mag je nog steeds niet luidop zeggen. Maar tezelfdertijd merk je dat de Turkmenen al lang door hebben dat hun keizer geen kleren aan had.
Wij leren Turkmenbashi echt kennen wanneer we op de tweede dag in Asghabat zijn museum bezoeken. Tot dan was het vooral Berdymukhamedov’s persoonlijkheidscultus die ons irriteerde.
Het is niet helemaal duidelijk voor welke bezoekers het Turkmenbashi Museum ooit gebouwd is. Roger en ik zijn er opnieuw de enige bezoekers. Het legertje zaalmeisjes die het museum bewaken weten niet wat ze met ons aan moeten. Aan de ene kant lijken ze blij dat er eindelijk iemand hun museum bezoekt, aan de andere kant hebben ze maar al te goed door dat we ramptoeristen zijn. Want volgens de Lonely Planet is dit een museum van geschenken voor Turkmenbashi, in werkelijkheid toont het museum gedetailleerd wat voor een ramp Turkmenistan over kwam toen het in 1991 onafhankelijk moest worden van de USSR.
Het museum is zoals alles in Turkmenistan net niet echt. Bij de hilarisch 
kitscherige cadeaus aan Turkmenbashi staat nergens wie het waarom aan de grote leider gaf. De curatoren vonden het interessanter om op de kaartjes naast het cadeau te vermelden wat voor een ding het cadeau is. Alsof je zelf niet door had dat je naar een gouden adelaar met 5 koppen stond te kijken.
Echt grappig of net triestig wordt het op de tweede verdieping waar het museum de lof zingt over de verwezenlijkingen van Turkmenbashi. Die gaan van flagrante leugens (De wegen in Turkmenistan zijn niet heraangelegd, laat staan volgens de modernste technieken) over compleet onbenullig (De VN erkenden dat Turkmenistan een permanent Neutrale staat is) tot ronduit bizar (Turkmenbashi gaf iedere inwoner gratis water, elektriciteit, benzine en …zout)
Het orgelpunt van het museum is het bureau waarachter Turkmenbashi zijn Ruhnama schreef. Een boek dat hij even belangrijk vond als de Koran. En net aan dat bureau begrijp ik eindelijk hoe een man die zichzelf een god waande, tot zijn dood aan de macht kon blijven. Het is één van de zaalmeisjes die me tot bij haar roept.
Ik heb voor het binnen gaan van het museum 20 dollar (!) betaald om foto’s te mogen nemen in het museum, en ik ben dus als een gek alle kitch aan het fotograferen om zo veel mogelijk uit dat belachelijke bedrag te halen. Dat heeft het meisje zenuwachtig gemaakt. Ze vertelt me streng dat ik absoluut geen foto van haar mag trekken. Het is een vreemd gesprek, want ze stond aan de andere kant van de zaal en ik had haar voor ze me riep nog niet opgemerkt. Maar haar achterdocht verklaart alles. Het is het wantrouwen dat hier zo opvallend is, dat het systeem draaiend houdt. Het doet er niet toe of er een zot dan wel een idioot aan het hoofd van het systeem staat. De Turkmenen hebben geen schrik voor hun leider, ze hebben schrik voor elkaar.
