De trein van Almaty naar Petrapavolsk is spiksplinternieuw. Hebben de jaren 70 sovjet wagons wat van een boot, dan doet het helblauwe interieur van deze trein eerder aan een vliegtuig denken. Het is geen pure winst, de coupés zijn beduidend kleiner, en met mijn gigantische rugzak maak ik me niet populair. In een sovjetrijtuig krijg je die zak gemakkelijk onder een zetel kwijt, hier staat hij in de weg van mijn reisgenoten.
Ik knijp er maar van tussen, en beslis de avond in de restauratiewagen door te brengen. Met Paul Theroux, waar ik dankzij Sacha op de trein naar Bishkek nog niet ver in ben geraakt.
Normaal gezien zijn restauratiewagons uitgestorven, maar hier is het belachelijk druk. Ik kwam vlak na vertrek en had één van de laatste krukken aan de bar. Treinen zijn vaak het vervoermiddel van reizigers die zich geen vliegtuigticket kunnen veroorloven. Maar niet deze trein. We zullen op maandagochtend in Astana aankomen, en deze trein is dus een ideaal vervoermiddel voor ambtenaren die het weekend bij hun familie in de oude hoofdstad doorbrachten, maar op maandag terug in de nieuwe verwacht worden. En die ambtenaren kunnen zich de dure restauratiemaaltijden veroorloven.
Het is één van de vreemdere hoogtepunten van mijn reis. De zon zien ondergaan boven de uitgestorven Kazachse steppe, terwijl je aan de bar zit en een biertje en bordje gerookte kaas.
Ik raak aan de praat met twee Kazakken naast mij aan de bar. Twee broers, waarvan de oudste een grote zaak runt in Astana en de jongste rechter is in Petrapavolsk. Mijn terminus. Wanneer ze naar hun slaapwagon trekken, nodigt de jongste me uit om om 11 uur met hem terug te komen aperitieven in de restauratiewagon. Ik vind dat een vreemd aanbod, want volgens mijn ticket zou de trein om 11u16 in Petrapavolsk moeten aankomen.
En dus zit ik de volgende dag om 11 uur braaf in mijn coupé te wachten tot de trein Petrapavolsk binnen gaat rijden. Om half twaalf vertraagt de trein nog niet, om 12 uur rijden we nog steeds op volle snelheid. Het is pas als we exact 2 uur te laat aankomen, dat ik besef wat er aan de hand is. De Sovjets hebben me liggen.
Sovjetoplossingen zijn altijd in functie van de ingenieur, nooit in functie van de gebruiker. Zo heeft mijn Lada twee sleutels, één voor de deur en één voor het contact. Daar het zelfde slot voor gebruiken zou te ingewikkeld geweest zijn. Toen ik in 2005 meespeelde in de Airoflot Open moest ik in Hotel Rossia eerst de lift naar het eerste verdiep nemen, dan twee gangen doorlopen, daar een andere lift naar het gelijkvloers nemen, een derde gang doorlopen waar ik via een trap naar de tornooizaal terug op het eerste kon. Het was de enigste manier waarop de architect een theaterzaal in het hotel kon passen.
Dus hoe laat een sovjetingenieur treinen op tijd rijden in een land met 9 tijdzones? Je gebruikt voor alle treinen dezelfde tijdzone. Moskou tijd. Dat betekent voor een treinreiziger tussen bijvoorbeeld Yekatarineburg en Irkutsk dat hij om zijn vertrek en eindtijd te kennen moet beginnen rekenen. Het zal de Sovjet spoorwegen worst wezen, hun spoorboekje klopt. 23 jaar na de val van de Sovjetunie werken de Russische spoorwegen nog steeds op die manier. Alle klokken in Russische stations staan op Moskou-tijd, vertrek- en aankomsttijden op je ticket staan in Moskou-tijd, en alle spoorschema’s doen alsof je steeds van Moskou naar Moskou rijdt.
In Kazachstan zijn ze daar een beetje van afgestapt. Er zal ooit wel iemand over nagedacht hebben, maar om de één of andere reden staat mijn vertrektijd in locale tijd, en mijn aankomsttijd in Moskou-tijd. Om eerlijk te zijn, dat hadden ze ook zo op het ticket gedrukt, alleen lees ik geen Russisch.
Op mijn tweede ticket, van Petropavolsk naar Omsk staan beide tijden in Moskou-tijd. Ik had dus twee uur extra om Petropavolsk te verkennen. Er was helemaal niks te zien. Een Sovjetstad, rechte lanen, veel groen, lelijke appartementsblokken en het standbeeld van een dichter op het stationsplein.
Ik maakte van de extra tijd gebruik om een paar boeken naar huis op te sturen, en al wat roebels te wisselen.
Twee uur later dan voorzien kon ik op mijn trein naar Omsk stappen. Dit was een Russische trein. Geen vliegtuiginterieur deze keer, maar standaard Sovjetdegelijkheid. De bar schreeuwde jaren 80, en werd bevolkt door één enkele rus, in een mouwloze t-shirt waar in het groot Rossia op stond. En een getatoeëerde draak op zijn bovenarm. In tegenstelling tot het cliché was hij een fles champagne aan het leegdrinken. Geen idee wat hij te vieren had.
Eén van de vele voordelen van reizen met de trein is hoe makkelijk grensovergangen zijn. In plaats van met je rugzak tussen twee posten te sleuren die soms honderden meters van elkaar liggen, blijf je gewoon zitten lezen. Eerste komt de Kazak binnen. Die klapt zijn laptop open, scant je paspoort en stempelt je uit. De trein rijdt verder, en wat later stapt er een Rus je coupé binnen, die heeft een pda waarmee hij je paspoort scant en hij stempelt je binnen. Klaar.
Of toch bijna, want ook in Rusland moet je een migratie kaart hebben, en die bleek niet beschikbaar op de trein. De douanier stempelde dan maar mijn ticket af, en gebaarde dat dat voldoende was. Toch niet, want toen ik na middernacht mijn hotel binnen kwam, kon de bediende niks aanvangen met mijn treinticket. Zij had het nummer van mijn immigratiekaart nodig om me te kunnen registreren.
