Er rijdt een trein van Bishkek naar Almaty, maar die rijdt maar twee keer per week, in het holst van de nacht, doet er 16 uur over en kost ongeveer 100 euro. Je kan ook een minibus nemen voor minder dan 10 euro, die je elke dag op 6 uur tijd afzet in het centrum van Almaty. Ik heb nog maar een 6 tal dagen over op mijn Kazachs visum en beslis om niet te wachten op de trein.

Op de trein van Issyk Kul terug naar Bishkek heb ik Paul Theroux’s Ghosttrain to the Eastern Star opengeslagen. Na een dikke twee maanden Centraal Azië heb ik nood aan wat reisliteratuur. Ook een midweek op het strand tussen uitgelaten Kazakken heeft mij niet van het gevoel verlost dat deze reis een beetje van een sleur is geworden. Op de eerste pagina van zijn terugkeer naar de Great Railway Bazaar, geeft Theroux toe dat reizen eigenlijk escapisme is, en dat alle reizigers mythomanen zijn die het buitengewoon luie tijdverdrijf dat reizen is, opkloppen tot iets spectaculairs. Net wat ik nodig had.

De meeste reizigers in Sakura guesthouse waren daar om te gaan fietsen of trekken in Kirghizistans spectaculaire bergen. Maar ik was mijn wandelschoenen verloren in de taxi die ons van Osh naar Bishkek had gebracht, en ondanks enkele memorabele pogingen om de taxichauffeur terug te vinden in de Bishkeks bazaar, liep ik nog steeds op sandalen rond. Gelukkig heeft Kirghizistan meer te bieden dan yurts, paardrijden en bergpassen. Ook al beweerd de Lonely Planet dat je er als westerling niks te zoeken had, ik trok naar Colpton Ata waar ik niet uit de toon zou vallen op mijn sandalen.

In Kirgizstan heb je twee spoorwegen, een spoorweg in het noorden en één in het zuiden van het land. Op die in het zuiden, in de Fergana vallei rijden er geen treinen meer sinds de rellen in Osh in 2008 tussen Uzbeken en Kirgizen. In het noorden heb je wel nog een trein naar Tashkent in Uzbekistan en één naar Almaty en verder richting Moskou vanuit Bishkek. En in de zomer heb je er ook nog een trein die Bishkek met Issyk Kul verbindt. Daar wil ik naar toe.

Op de trein terug van Issuk Kul naar Bishkek, sla ik ’Ghost Train to the Eastern Star’ open. Paul Theroux’s vervolg op ‘The Great Railway Bazaar’. Op de eerste pagina verklapt hij het schuldige geheim van reizigers. ’This is why a travellers worst nightmare is not the secret police or the witch doctors or malaria, but rather the prospect of meeting another traveller’. Sakura Hostel in Bishkek is een vreselijke plaats. Gezellige tuin, warme douches propere slaapzalen, maar overvol met andere reizigers.

Volgens Roger doe je de zijde route nooit als één van je eerste reizen. Te ver, te warm en te onbekend. Ik geloof hem. Het valt op dat de route een speciaal soort reizigers aantrekt. Een soort waar David het prototype van is.

Zelfs voor de Sovjets was het onbegonnen werk om een spoorweg door de Tian Shan bergketen te trekken, en dus zijn we opnieuw aangewezen op een gedeelde taxi voor de 600 kilometer lange tocht dwars door Kirgizstan.

Osh is Kirgizstans tweede stad, en het is onmiddellijk duidelijk dat dit land geen olie of gasvelden heeft. Niemand had hier het geld om wit marmeren gebouwen te zetten, en dus loop je 23 jaar na de onafhankelijkheid nog steeds rond in een sovjetstad.

Stalin was een smeerlap, en dat merk je aan de manier waarop hij de grenzen in Centraal Azië heeft getrokken. Die waren in de eerste plaats bedoeld om de droom van een groot onafhankelijk Turkestan onmogelijk te maken. Maar die verdeel en heers maakt het rondreizen per trein hier behoorlijk lastig.

Als ik ze het eerst ontmoet in Mirzo’s gasthuis in Tashkent, stellen Lucia en Garry zich voor als een Hongaars koppel. Vreemd genoeg blijven ze onder elkaar ook Engels praten.

Vanuit Tashkent keer ik op zaterdag terug naar Buchara, een kleine 7 uur sporen met de sneltrein. Je kan je miskijken op de grootte van Oezbekistan, in een werelddeel met landen als Kazachstan, Rusland en China, is afstand hier relatief.

Tashkent mag dan wel een zijderoute stad zijn, veel historische gebouwen zijn er niet te zien. In 1966 legde een aardbeving de stad plat, en het Tashkent waar je tegenwoordig door wandelt is na die aardbeving gebouwd.

Tussen Buchara en Tashkent loopt opnieuw de Transcaspische spoorweg, waarover we al reisden tussen Mary en Ashgabat. De historische spoorweg is doorgesneden tussen Turkmenistan en Uzbekistan, en het is wachten op een minder idiote leider in Turkmenistan voor je weer in één ruk van Krasnovodsk (nu Turkmenbashi) tot Moskou kunt sporen.

Sinds Tbilisi blijft Timur in mijn reisgids opduiken. Steeds als de verklaring waarom er zo weinig overschiet van de middeleeuwse stad.

Cassandra ontmoeten we in ons hotel in Mary. Ze is Amerikaanse en loopt zich daar constant over te verontschuldigen. Als je haar niet goed kent zou je haar kunnen wegzetten als een clichée hippe links liberale New Yorkster. Ze is Joods, lesbisch, voetbalfan (alleen niet van team America), couch-surfer en oud apple-genius.

Of je nu van Kiev naar Odessa, van Tblissi naar Baku of van Khiva naar Samarkand reist, de nachttreinen in de voormalige USSR zijn nog steeds sovjet uniform.

Op het dakterras van ons uitstekend gasthuis in Khiva leent Roger me de pdf van ‚’The Great Game’. Peter Hopkirks standaard werk over hoe Rusland en Groot Britannia, in de 19de eeuw invloed probeerden uit te oefenen in Centraal Azië. Een beter boek om te lezen tijdens je reis door de Uzbeekse Khanaten kan je je niet voorstellen.

Ik kijk op tegen de autorit naar Khiva. Na Turkmenistan neem je de eigenaardigheden van Uzbekistan er met de glimlach bij. Maar dat wilt niet zeggen dat Uzbekistan een normaal land is.

Van alle reizigers die ik tijdens mijn twee maanden Centraal Azië bleef tegen komen waren Samuel en Nicholas de opvallendste. Om te beginnen omdat ze de hele tocht per fiets deden, maar net zo goed omdat ze uit Lichtenstein kwamen.

Er zijn drie redenen om Nukus te bezoeken. Om er de grens over te steken naar Turkmenistan of Kazachstan, om het verassende kunstmuseum te bezoeken, of om een uitstap naar die Aralzee te boeken. Wij zijn hier de grens over gestoken, maar beslissen het museum en de Aralzee niet links te laten liggen.

Dat Oud Urgench en Nieuw Urgench in een ander land liggen is een grapje van Stalin, die de grenzen in Centraal Azië vooral getrokken heeft vanuit een verdeel en heers tactiek. Nieuw Urgench is een inspiratieloze Sovjet stad in de buurt van Khiva, Uzbekistan. Konye Urgench was ooit het centrum van de Islamitische wereld.

Voor onze rit naar Konye Urgench krijgen we een nieuwe gids. Een geblokte rus, die behoorlijk Engels spreekt, en volgens Antonina van Stantours het beste is wat ze in Turkmenistan hebben rondlopen.

Saparmurat Niyazov had een ongelukkige jeugd, zijn vader sneuvelde in de tweede wereldoorlog, en zijn moeder en broers stierven in de aardbeving die Asghabat in 1948 in puin legde. Niyazov was wees op zijn achtste. Het zou een verklaring kunnen zijn.

Merv was ooit de grootste stad op aarde. Een knooppunt op de zijderoute. De gelijke van Bagdad, Cairo en Damascus. En toen kwam Genghis Khan.

Hoe vreselijk ik Turkmenistan ook vind, het zou niet fair zijn om niks over Ajna te schrijven. Terwijl ik met Cassandra door Mary wandel worden we door Ajna uitgenodigd voor een kopje thee.

Deze archeologische site uit de bronstijd wordt bewaakt door een hoogbejaarde Turkmeen en twee schurfterige honden. Toerisme is niet echt een prioriteit in Turkmenistan. Gelukkig hebben we met Ruslan onze eigen gids mee.

Turkmenistans interessantste sites liggen in het Noord-Oosten van het land, rond Mary, de nieuwe stad die de Russen bouwden nadat ze het historische Merv veroverden. Tussen de twee steden loopt de historische transcaspian spoorweg, maar daar geraak je als vreemdeling niet zomaar op.

Toen we na Mary terug waren in Ashgabat, vroeg Roger me of ik me amuseerde in Turkmenistan. Dat deden we niet. Turkmenistan is een belevenis, maar fijn is het niet.

Tijd voor een bezoek aan Turkmenbashi hebben we niet, de volgende dag reizen we direct door naar Ashgabat. Vanuit de koele Chevrolet lijkt Turkmenistan zowaar een gewoon land.

Roger wordt aan mij gekoppeld door Stantours. Onze Turkmeense reisorganisatie. Ik weet dat hij een Brit is, maar om de één of andere reden ga ik er van uit dat hij een 50 plusser is.

De ferry boeken naar Turkmenbashi is eenvoudig. Je zorgt dat je op de dag van vertrek om 9 uur klaar zit aan het kantoortje in de haven, en wacht tot de bediende van de Caspian Shipping Company de deur opent. Ergens voor de middag, waarschijnlijk.